قالیباف زاکانی را از بهشت راند | پشت پرده اصلاح قانونی که برای تانک انقلاب نوشته شده بود
رویداد۲۴| روح انگیز درّی: جایگاه علیرضا زاکانی، شهردار تهران، این روزها در وضعیتی کمسابقه و پرابهام قرار گرفته است. رسانهایشدن اصلاح آیین نامه انتخاب شهردار و عملاً او را در تنگنایی قرار داده که خروج از آن ساده نیست؛ از یکسو، با محدود شدن دامنه رشتههای تحصیلی مجاز، زاکانی با دکترای پزشکی هستهای دیگر واجد شرایط تصدی شهرداری تهران نیست و از سوی دیگر، هیئت تطبیق مصوبات دولت و مجلس با نظر محمدباقر قالیباف، آخرین روزنههای حقوقی را نیز مسدود کرده است.
ماده ۴ آییننامه پیشین که اجازه میداد در صورت نداشتن تحصیلات مرتبط اما برخورداری از سابقه مدیریتی در شهرداری، شرط مدرک نادیده گرفته شود، بهطور کامل حذف شده است؛ تغییری که بسیاری آن را «ویژه زاکانی» میدانند. همان مادهای که روزی برای نشاندن «تانک انقلاب» بر صندلی شهرداری تهران خلق شد، حالا به دست همان سازوکار قدرت از متن قانون بیرون افتاده است. (فراموش نکنیم که جا کردن ماده ۴ هم برای این بود که زکانی شهردار تهران شود؛ این بند دستپخت انتخاب پرماجرای ۱۴۰۰ بود؛ زاکانی به نفع کاندیدای اصولگرایان کنار کشیده بود و باید سهم و مزد کاندیدای پوششی بودنش را میگرفت.)
بیشتر بخوانید:
پشت پرده فشارها برای تمدید مدیریت زاکانی؛ شهرداری تهران قانون را دور میزند؟
هشدار عضو شورای شهر به زاکانی؛ تلاش برای ماندن بیفایده است
واقعیت آن است که در زمان انتخاب زاکانی، بارها اعلام شد او بهدلیل تحصیلات غیرمرتبط نمیتواند شهردار تهران شود؛ اما حامیانش در شورای شهر تهران اعلام کردند که اگر لازم باشد قانون را برایش تغییر میدهند؛ یاران زاکانی فقط وعده ندادند بلکه با مصوبه هیئت دولت ابراهیم رئیسی، آییننامه تحصیلات شهرداران را تغییر داده و پزشکی را هم در آن گنجاندند تا حرف خود را به کرسی بنشانند. با این تغییر قانونی، شهردار شدن تانک انقلاب قانونی شد.
مهدی اقراریان، عضو شورای شهر تهران، در همین زمینه گفتوگویی انتقادی کرده و گفته بود: «آقای زاکانی بدون برخورداری از تجربه مرتبط در مدیریت شهری و در فضای پس از انتخابات ۱۴۰۰ بر کرسی شهرداری نشست؛ در حالی که حتی آییننامه فعلی هم رشته تحصیلی او را واجد شرایط نمیداند.»
اما حالا با گذشت بیش از یک سال از آغاز به کار دولت جدید، آییننامه تحصیلات شهرداران به وضعیت پیش از دولت سیزدهم بازگشته است. بر اساس اصلاحیه جدید، شهرداران کلانشهرها باید دارای مدرک تحصیلی مرتبط و حداقل پنج سال سابقه مدیریت اجرایی باشند؛ ضمن آنکه ماده ۴ بهطور کامل حذف شده و دیگر هیچ استثنایی برای «سابقه» وجود ندارد. نتیجه روشن است: زاکانی از بهشت شهرداری رانده شده است.
واکنشها؛ از ابهام تا فریاد «وامصیبتا»
پس از رسانهایشدن این اصلاحیه، مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران، در پاسخ به پرسش خبرنگاران تنها به این جمله بسنده کرد که «قانون لازمالاجراست»؛ پاسخی مبهم که خیلی زود با تیترهایی نظیر «چمران رفتن زاکانی را تأیید کرد» بازتاب یافت.
این پاسخ دیپلماتیک و مبهم، ماجرای صحبتهای چمران در زمان انتخاب زاکانی و فشارها برای شهردار شدن را تازه کرد. چمران در آن زمان با نرجس سلیمانی که این روزها منقتد جدی شهرداری زاکانی در شورای شهر است، مشغول صحبت بود و از باز بودن میکروفنش خبر نداشت؛ در این گفت و گوی کوتاه، چمران از فشار برای شهردار شدن زاکانی گلایه کرد.
در مقابل، موسیالرضا حاجیبگلو، رئیس شورای عالی استانها، تأکید کرد هنوز تصمیم نهایی اتخاذ نشده است. همزمان، هواداران زاکانی در صحن شورای شهر فریاد «وامصیبتا» سر دادند و مدعی شدند قالیباف و پزشکیان برای مهندسی انتخابات شورای شهر آینده همدست شدهاند.
بازگشت قانون، باز شدن میدان رقابت
اصلاح آییننامه، فقط حذف یک شهردار نیست؛ بلکه بازگرداندن قانون به نقطهای است که پیش از ۱۴۰۰ بهنفع شخص خاصی دستکاری نشده بود. هیئت دولت با اصلاح این آیین نامه چند گام مهم را دنبال کرده است؛ نخست برداشتن یک عیب روشن از ایین نامه انتخاب شهرداران که تنها برای قانونی شدن حضور تانک انقلاب در شهرداری نوشته شده بود. دولت پزشکیان بدون شک گزینههای خود برای شهرداری تهران در دور بعد را دارد، و نباید از مساله ائتلاف احتمالی دولت و اصلاح طلبان در این زمینه غافل شد.
با این وجود این همه جنجال برای انتخاباتی که از همین حالا روشن است که مشارکت بالایی نخواهد داشت و دست اصلاح طلبان هم همیشه در انتخاباتهای کم مشارکت بسته است، برای چیست؟
رویداد۲۴ فرصت بی بدیلی که برای انتخابات شورای شهر تهران در دوره آتی به وجود آمده را توضیح میدهد.
انتخابات تناسبی؛ استقبال اصلاح طلبان و نقد اصولگرایان
بیشتر بخوانید:
چرا زاکانی سکوت کرده است؟ / لگد قالیباف به لیست اخراجیهای شهردار تهران
حمله تند حامیان زاکانی به نرجس سلیمانی؛ ماجرا چیست؟
۲۱ شهریور ماه امسال با اعلام علی زینیوند، معاون سیاسی وزیر کشور، رسما ماراتن انتخابات شورای شهر هفتم کلید خورد. انتخابات شورای شهر تهران قرار است در دوره آتی در تهران به صورت تناسبی برگزار شود. برای اولینبار در تاریخ جمهوری اسلامی قرار است یک انتخابات بر اساس و مبنای وزن احزاب و گروهها برگزار شود. این نخستین تجربه در انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا خواهد بود. تجربهای نوین برای هر دو جناح که باید رقابت را نه بر اساس لیستهای بدون پشتوانه حزبی، که برمبنای بار احزاب و گروهها جلو ببرند.
تفاوت مهم دیگر البته زمان برگزاری آن نیز هست، چراکه در ادوار گذشته انتخابات شوراها همزمان با انتخابات ریاستجمهوری برگزار میشد، اما برگزاری انتخابات ریاستجمهوری چهاردهم به صورت ناگزیر در تیرماه سال گذشته این تناسب تقویمی را بر هم زد. با اصلاح قانون انتخابات در مجلس، عمر ششمین دوره شوراهای شهر تا سال ۱۴۰۵ تمدید و مقرر شد انتخابات هفتمین دوره شورای شهر و روستا در اردیبهشت ۱۴۰۵ همزمان با انتخابات میاندورهای مجلس و البته مجلس خبرگان رهبری برگزار شود.
در انتخابات تناسبی، احزاب و فهرستهای مختلف میتوانند لیست ارایه دهند و براساس وزن هر فهرست، تعداد نمایندگان در شورای اسلامی شهر تعیین میشود. برای مثال، اگر یک فهرست ۲۰ درصد آرا را کسب کند، ۲۰ درصد اعضای شورا نیز متعلق به آن فهرست خواهد بود. از سوی دیگر، افرادی که به صورت انفرادی در انتخابات تناسبی شرکت میکنند نیز، بر اساس وزن و تعداد آرای کل و درصد آرا ارزیابی میشوند.
جعفرقادری طراح این طرح در این باره گفته است که در این نظام انتخاباتی، براساس ملاحظاتی که در ایران وجود دارد، در کنار فهرستها، افراد نیز اجازه مییابند که بهصورت انفرادی در انتخابات شرکت کنند، اما اولویت با فهرستهاست. احزاب سیاسی میتوانند فهرستی ارایه دهند و مردم نیز میتوانند به یک فهرست، تلفیقی از فهرستها یا به افراد رای دهند؛ موضوعی که فرآیند رایدهی شهروندان را نیز تسهیل میکند. به عنوان مثال در دوره گذشته انتخابات تهران در مجموع حدود یکونیم میلیون نفر شرکت کردند و چیزی حدود ۹ میلیون رای دریافت شد؛ آماری که نشان میدهد هر نفر درحالیکه میتوانسته به ۲۱ نفر رای دهد، بهصورت متوسط به ۶ نفر بیشتر رای نداده است.
بر این اساس، در نظام انتخابات تناسبی دیگر نیازی نیست رایدهنده نام ۲۱ نفر را بنویسد؛ وقتی نام فهرست را بنویسد، بهمنزله رایدادن به همه افراد آن فهرست است. امکان انتخاب تلفیقی نیز وجود دارد. در مجموع نکته مهم این است که قدرت مانور رایدهنده نسبت به گذشته تفاوتی نکرده است، اما مزیت مهم این است که فهرستها ازسوی احزاب شناسنامهدار معرفی خواهند شد.
چهرههای مختلف اصلاح طلب بعد از انتشار این جزئیات و اصلاح قانون به شدت از آن استقبال کردند. در مقابل تندترین نقدها به طیفهای اصولگرا اختصاص داشت؛ موتلفه اسلامی این رویه را ضد مشارکت مردم خواند و جبهه پایداری گفت انتخابات تناسبی خلاف رویه انتخاب انقلابی است.
رفقای زاکانی از شورای شهر تا مجلس سعی دارند با سناریوی نخ نمای «مدیر انقلابی» حضور او را در شهرداری تهران گارانتی کنند. اعتراض بلند برخی چهرههای شورای شهر در جلسه دیروز و توئیت سید مرتضی محمودی نماینده مجلس دوازدهم که اصلاح ایین نامه را «حذف مدیران انقلابی توسط جریان وفاق» خوانده تنها مواردی از این دست است.
قالیباف مستاجر بهارستان که دل از خانه قدیمیاش نمی کند
محمد باقر قالیباف در کسوت رییس مجلس، نقش مهمی در تغییر این آیین نامه و بازگشت آن به شرایط قبل از الزام به شهردار شدن زاکانی داشته است. طبق جدول پیوست این آییننامه، خبری از رشتههای پزشکی نیست و رشته تحصیلی زاکانی (پزشکی هستهای) در این فهرست دیده نمیشود. بر اساس اصلاحیه جدید، معماری، مرمت و احیای بناهای تاریخی، مهندسی ایمنی، بهداشت و محیطزیست، مهندسی طراحی محیطزیست، محیطزیست، علوم و مهندسی آبخیزداری، مهندسی فناوری اطلاعات، نقشه برداری، شهرسازی، عمران، مدیریت و گرایشهای آن، حسابداری، حقوق، علوم سیاسی، جامعه شناسی و جغرافیا و برنامه ریزی شهری، جغرافیا و برنامه ریزی روستایی و جغرافیا و برنامه ریزی گردشگری در زمره رشتههایی هستند که میتوانند شهردار شهرهای با بیش از ۲۰۰هزار نفر جمعیت شوند.
در این میان، نقش قالیباف پررنگ است؛ مردی که هنوز دل از ساختمان بهشت نکند. حذف ماده ۴ با امضای او، عملاً راه بازگشت زاکانی را بست . بنابران این کرسی قدیمی که قالیباف به دلیل سابقه طولانی حضور در آن مدعی سهم الارث از آن نیز هست حالا میتواند به یکی از چهرههای نزدیک به او تعلق بگیرد. قالیباف در سالهای اخیر هم چهرههای جوان زیادی را جذب کرده هم سعی در تولید گفتمانی در حوزه مدیریت با کلیدواژههای مختلفی از جمله حکمرانی نو و نو اصولگرایی داشته است. اگر لیست او در شورای شهر توفیقی برای رسیدن به مقصد داشته باشد او چهرههای متعددی برای نشاندن بر سر جای زکانی دارد.
بذرپاش و شریان
برخی تحلیلگران به اشتباه اصلاح این قانون را رویه ای انحصاری برای شهردار شدن مهرداد بذرپاش می دانند؛ حال آن که طرح چنین ادعایی از اساس غلط است و بذرپاش هم میتواند یکی از گزینهها باشد. به صورت روشن تشکل شریان در حال فعالیتهای جدی برای انتخابات دور بعد یعنی شورای شهر هفتم است. نسبت این جریان با بذرپاش روشن نیست؛ جز در روزهای ابتدایی فعالیت این تشکل، دیگر رد و نشانی از بذرپاش در آن دیده نشده است؛ هرچند حضور چهرههای مختلفی از دوره ریاست بذرپاش بر دیوان محاسبات و حتی برخی نزدیکان او در دوره وزارت راه و شهرسازی در شریان، خط و ربطهای پنهان را عیان میکند.
حلقه نزدیکان زاکانی هنوز امیدوارند با فشارهای سیاسی و لابیهای پنهان، بار دیگر مسیر قانون را تغییر دهند. تجربه گذشته نشان داده «تانک انقلاب» یار کم ندارد. پیروز این میدان و تلاش کنندگان برای آن احتمالا به شهرداری تهران در دوره بعد به عنوان سکوی پرش به ریاست جمهوری بعدی نگاه میکنند. تصویری مه آلود برگرفته از خاطرات شیرین احمدی نژاد برای طیفی از اصولگرایان.
